Brutaal of vrijgevochten?

De kranten pakken er in 1938 groot mee uit. De actrice Cissy van Bennekom krijgt vijf gulden boete, nadat ze een man in zijn gezicht heeft geslagen. Ze zijn op de Rozengracht gelijktijdig uit de tram gestapt, de man volgt haar en als we de krantenberichten mogen geloven, heeft hij haar ineens ‘brutaaltje’ genoemd. Dat laat Cissy echter niet over haar kant gaan. Hij krijgt een mep en een rel is geboren. De actrice krijgt de schuld van de ruzie en moet zich verantwoorden.

‘De verdachte’ is een echte beroemdheid in die dagen. Een filmster uit de Lage Landen. Als de Nederlandse filmindustrie vanaf 1934 in een vogelvlucht terecht komt, met kaskrakers als ‘De Jantjes’ en ‘Het Meisje Met De Blauwe Hoed’, brengt dat ook een nieuwe generatie filmsterren met zich mee. Cissy is een van hen.
Cissy speelt rollen in De Jantjes (haar filmdebuut in 1934), Op Hoop van Zegen (1934), De Vier Mullers (1935). ‘t is Een April (1936) en De Spooktrein (1939). Haar debuut maakt ze jaren eerder in het theater.

In 1959, in een van de weinige interviews die ze in haar leven geeft, blikt ze terug op de start van haar loopbaan: ‘Ik was verkoopster van linten in de Bijenkorf. Een vriend van mij zei: Je moet naar Saalborn toe (een bekende acteur in die tijd), die gaat Midzomernachtsdroom doen en zoekt elfjes. Ik naar het Paleis voor Volksvlijt, maar was de naam Saalborn alweer vergeten toen ik daar aankwam. Ik vroeg aan de portier: Geef me de directeur of regisseur. Uiteindelijk kom ik toch bij Saalborn terecht. Elfjes vond ik kinderachtig klinken, dus ik zei tegen hem: ‘Heeft u een elf nodig? Prima, maar daarna wil ik een rol om mensen aan het lachen te maken.’ Saalborn raar kijken.’
Van Bennekom doet vervolgens een prothese van malle tanden in haar mond, maakt de bekende acteur en regisseur aan het lachen en krijgt de rol. Zo wordt de lintenverkoopster een echte actrice en enkele jaren later maakt ze haar debuut op het witte doek. Van Bennekom maakt het haar omgeving ondanks haar jeugdige leeftijd knap lastig. Ze gedraagt zich volgens collega’s en betrokkenen als een diva, voor wie weinig goed is.

In hetzelfde interview jaren later vertelt ze: ‘Ik heb geen contacten meer met collega’s uit die jaren. Ze vonden me waarschijnlijk een vreselijk mens.’ Cissy heeft een verklaring voor haar moeilijke gedrag. Ze trekt zich naar eigen zeggen immers niets aan van de onprofessionele regisseurs, zoals ze in een later interview verklaart. Mannen met wie ze ‘zware strijd voert teneinde de potsierlijke, in gebrekkig Nederlands gestelde teksten te mogen veranderen en de juiste klemtonen te kunnen leggen’.
Ze vindt bovendien haar collega-acteurs braaf en laf, klaagt over de kneuterigheid van de Nederlandse filmindustrie, omdat ze als actrice zelf haar kleding moet uitzoeken en zeer lange dagen maakt, voor weinig geld.

De rel op de Rozengracht komt dan ook niet bepaald als een verrassing. Kennelijk is de heer in kwestie niet gediend van een mondige dame. De irritatie blijkt wederzijds.

Toch is het Cissy die wordt aangeklaagd en zich moet verantwoorden voor de rechter. De boete wordt in hoger beroep uiteindelijk verlaagd tot een gulden. Zoals het ANP het vervolgens meldt:
‘De politierechter heeft haar na de behandeling in eerste instantie tot een hoogere straf veroordeeld, namelijk tot 5 gulden boete. Bij de behandeling in hoger beroep vestigt de procureur-generaal, mr. dr. Reilingh er in zijn requisitoir de aandacht op, dat het beroep op noodweer moet worden afgewezen, hoewel de houding van de man onbehoorlijk genoemd mag worden. Voor een getrouwde vrouw met een behoorlijke reputatie is het zijns inziens zeer ernstig, als iemand ‘brutaaltje’ tegen haar zegt. De actrice is bij het uitspreken van het arrest niet verschenen. Het Hof overweegt, dat in het arrest wordt weggelaten, dat niet gebleken zou zijn of de actrice haar tasje of haar eer heeft verdedigd. Het Hof acht deze zinsnede onjuist.’

Achteraf bezien geeft deze affaire een uitstekend tijdsbeeld weer. De jaren dertig zijn een tijd van nieuwe mores en nieuw elan, met Cissy als een van de vertegenwoordigers. Die progressiviteit kan lang niet iedereen waarderen en ook de Nederlandse filmwereld is nog niet klaar voor een vrijgevochten vrouw als Cissy.

De Duitse bezetting zet een punt achter de kortstondige opleving van de Nederlandse film en zo ook achter de carrière van Cissy. Ze vertrekt na de oorlog met man en kinderen naar Parijs, waar ze gaat beeldhouwen. Jaren later keert ze terug naar Amsterdam waar ze in 2005 op hoge leeftijd overlijdt.