Snip en Snap als spionnen

De veldwachter van Groesbeek slaat een flinke slag als hij in de buurt van de Duitse grens twee vermeende spionnen in de kraag vat. We schrijven oktober 1939, de oorlogsdreiging wordt met de dag groter en Nederland heeft zijn troepen in opperste paraatheid gebracht als de oplettende veldwachter zijn ronde doet. De consternatie wordt nog groter als de gepakte spionnen de twee bekende revue artiesten Snip en Snap blijken te zijn.

Het lijkt een bizarre verhaallijn uit een sketch, maar dat is het niet. De komieken worden opgepakt en achter slot en grendel gebracht, alvorens te worden voorgeleid aan de burgemeester van Groesbeek. Het is aan hem om een oordeel te vellen over het lot van de mannen.

De jonge artiesten Willy Walden en Piet Muijselaar genieten eind 1939 van hun pas verworven roem als de dames Snip en Snap, waarmee ze sinds twee jaar met veel succes optreden. Die dag in oktober zijn ze echter niet gekleed in hun bekende bloemetjesjurken, maar maken ze anoniem – in hun gewone kloffie – een wandeling door de natuur. 

Ze treden die week op in Nijmegen met hun revue ‘Een Beetje van Dit en Een Beetje van Dat’. Muijselaar is een verwoed amateurfilmer en wil in de luttele vrije uren die ze tot hun beschikking hebben, een paar mooie plaatjes schieten van de omgeving. Zijn kompaan Walden gaat gezellig met hem mee.

Ten oosten van de stad genieten ze van de omgeving rondom het grensplaatsje Groesbeek. In deze groene oase lijkt alles vredig, maar schijn bedriegt. We bevinden ons dichtbij de grens, de spanning in Europa is te snijden, de oorlog tussen Duitsland en Engeland en Frankrijk sluimert al een maand en het Nederlandse leger is gemobiliseerd. In het grensgebied wordt naarstig op spionnen gejaagd en er geldt een film- en fotoverbod.

Onderweg komen de nietsvermoedende wandelaars een bordje tegen met de melding: ‘Verboden Stil Te Staan’. In plaats van dat het belletje doet rinkelen, gaat de bijzondere melding direct aan de haal met de fantasie van beide komieken. Ter plekke bedenken ze een leuk filmpje, om later te vertonen aan familie en vrienden. 

• 

• 

Muijselaar doet zich voor als een vermoeide wandelaar, die tegen het bordje leunt om wat uit te rusten. Vervolgens draait hij zich achteloos om en voor zijn verbaasde ogen doemen de reusachtige letters op. ‘Verboden stil te staan.’ De gezagsgetrouwe wandelaar die Muijselaar in dit privéfilmpje speelt, besluit de regels na te leven en begint vervolgens in rondjes rond het bord te rennen. Terwijl Walden het hele tafereel filmt.

Beide heren hebben de grootste lol en wanen zich onbespied. Ze merken niet dat de veldwachter van Groesbeek ondertussen hun kant op sluipt. Een klap op de schouder van Willy Walden maakt een einde aan de pret. De komieken staan onder arrest. Ze proberen de agent van hun onschuldige bedoelingen te overtuigen, maar die is onvermurwbaar. Ze worden tot hun grote schrik verdacht van spionage, omdat ze aan het filmen zijn in een gebied dat onder militaire bewaking staat.

Zonden

De komieken worden overgebracht naar een nabijgelegen lokaal, waar ze onder bewaking worden gesteld. Ondertussen belt de veldwachter met de verschillende autoriteiten, om melding te maken van zijn vangst. Dat alles duurt enkele uren, zodat Walden en Muijselaar genoeg tijd hebben om hun zonden te overdenken.

Zoals gezegd, beide artiesten zijn in die tijd razend populair. Twee jaar eerder zijn ze doorgebroken als het duo Snip en Snap in het populaire radioprogramma ‘De Bonte Dinsdagavondtrein’ van de Avro. Tijdens de repetitie blijkt dat er een kwartier over is in het draaiboek en Van Tol haalt een oude sketch tevoorschijn over de dames Snip en Snap, twee keuvelende en roddelende dames van middelbare leeftijd. Daarmee wordt het gat gevuld.

Avro-directeur Willem Vogt kijkt raar op als hij in maart 1937 achter de coulissen twee heren in dameskostuum treft. ‘Moet u hier zijn’, vraagt de directeur wat benepen. Hij bekijkt het duo wantrouwend. ’Ja, meneer Vogt, wij zijn Snip en Snap’ antwoorden de twee heren. Daar heeft de goede man nog nooit van gehoord. Net als de rest van Nederland, maar dat zal die avond veranderen. Na de aankondiging van omroeper Guus Weitzel klinkt het liedje: ‘Snap je dat nou juffrouw Snip, als je mij nou juffrouw Snap’. Walden heeft jurk geleend van zijn moeder met een hoedje en een bontje. Ook Muyselaar heeft ergens een jurk geritseld. Ze doen de sketch, het publiek ligt flauw van het lachen. 

De dames Snip en Snap worden de spil van de Avro-propaganda

Snip en Snap blijken een doorslaand succes en op verzoek van de luisteraars keert het duo de volgende week terug. Van Tol gaat snel aan de slag om nieuwe sketches te bedenken en het wantrouwen van directeur Vogt, maakt plaats voor opportunisme. Hij biedt de twee jonge komieken – die dan nog in dienst zijn bij de Bouwmeester Revue – een contract aan. De twee ‘dames’ worden de spil van zijn propaganda offensief. Vogt heeft de ambitie om met zijn Avro de nationale omroep van Nederland te worden. Hij organiseert tal van tournees door het land om zoveel mogelijk luisteraars te winnen. Snip en Snap vormen tijdens die tournees de publiekstrekker.

Naast Walden en Muijselaar als hoofdact, treden ook andere artiesten op in deze revues. Vocalisten als Jean du Bela, Cisca Harms en Lammy van den Hout vormen een vast onderdeel van de troupe die de jonge producent René Sleeswijk om het duo heeft gevormd. Met de wekelijkse radio optredens en de shows in het land vergaren ze binnen korte tijd grote bekendheid in Nederland. De revues worden steevast ingeleid met een propaganda praatje van een Avro-medewerker.

In deze spannende tijden zorgen Snip en Snap dus voor de nodige ontspanning, alles onder het mom van ‘houd de moed er in’. De actuele ontwikkelingen worden door tekstschrijver Van Tol op humoristische wijze verweven in de voorstellingen, met liedjes als ‘Blonde Mientje heeft een hart van prikkeldraad’ (een soldatenliedje) en ‘Holder de Bolder, we hebben een koe op zolder’ (over het hamsteren). Wat grote hits worden.

Hoewel deze tournees een schot in de roos zijn, wil René Sleeswijk meer. Omdat het niet altijd botert met de Avro-directie, droomt hij van een eigen Snip en Snap-revue. De propaganda tournees blijven doorgaan, maar vanaf 1938 staan Walden en Muijselaar ook een paar weken per jaar met hun eigen voorstellingen in het theater. Dat brengt hen in de eerste week van oktober 1939 naar Nijmegen.

Als de veldwachter van Groesbeek de autoriteiten heeft ingelicht, spoedt hij zich weer naar het lokaal waar de twee komieken nog altijd verblijven. Onder strenge bewaking uiteraard. Gedrieën stappen zij in een auto, die met grote snelheid naar Groesbeek rijdt. De wagen stopt voor het gemeentehuis en de twee ‘spionnen’ worden gesommeerd naar binnen te gaan. 

Autoritair

Daar worden zij voor de burgemeester voorgeleid. ‘Deze jonkheer Van de Poll maakt op juffrouw Snip en juffrouw Snap aanvankelijk een uitermate strenge en autoritaire indruk, maar hij blijkt toch de redder in nood te zijn’. schrijft een verslaggever later. ‘Als is vastgesteld, dat de beide arrestanten inderdaad de artiesten zijn, die zij zeggen te zijn, komt er in de stem van de jonkheer een mildere klank.’ 

De burgemeester benadrukt dat het tweetal wel degelijk een overtreding heeft begaan en dat Walden en Muijselaar dus volkomen terecht zijn gearresteerd. Dat de mannen aangeven niets te weten van een fotoverbod, vindt hij onzin. In deze tijden van oorlogsdreiging wordt dat als algemene kennis beschouwd. Niettemin weten de beide komieken de man ervan te overtuigen dat zij geen spionnen zijn en staan ze na het onderhoud weer op vrije voeten. De camera en de film moeten ze echter inleveren. De veldwachter brengt de opgeluchte dames Snip en Snap met de auto terug naar Nijmegen.

Daar staan ze die avond gewoon weer op het podium, alsof er niets gebeurd is. De zaak vergeten zit er niet in, want de vaderlandse pers krijgt er lucht van en de affaire wordt breed uitgemeten in de kranten. De dames Snip en Snap als spionnen in het gevang, het is het nieuws van de dag. Het komt René Sleeswijk niet slecht uit, het draagt bij aan de populariteit van het komische duo. De opmars is nog lang niet ten einde. 

Bronnen: Collectie TheaterSentiment, Vijf Jaar Snip en Snap door R. Sleeswijk, Delpher