Over Koos Speenhoff raak je nooit uitgepraat. Een man vol tegenstellingen. Geliefd, verguisd. Een bohemien, maar ook oerdegelijk en conservatief. Het publiek is hem zo goed als vergeten, zijn liedjes hoor je niet vaak meer. Maar toch, wie er mee in aanraking komt, zou er zomaar verknocht aan kunnen raken.

Dat is ook De Mirando’s overkomen. Het Amsterdamse gitaarduo heeft zelfs een programma gewijd aan de dichter en zanger. In deze podcast gaan we in gesprek over de man, die tachtig jaar na zijn dood nog altijd weet te intrigeren. Ook brengt het duo enkele liedjes ten gehore, zoals ´Moeders brief´, ´Het broekie van Jantje´ en ´Een baboe die je nooit vergeet´.

Marcel Gerritsen en Flip Spiekerman: De Mirando’s

De Mirando’s bestaat uit Flip Spiekerman en Marcel Gerritsen. De naam refereert aan het Mirandabad in Amsterdam, waar ze elkaar leren kennen en in gesprek raken. Door toeval komen ze in aanraking met Speenhoff, als ze een voorstelling bezoeken in het Amsterdamse Torpedo Theater. Inmiddels reizen ze rond met hun eigen programma, waarin ze zijn liedjes zingen en zijn levensverhaal vertellen.

Luister hier naar de podcast:

Jacobus Hendrikus Speenhoff, zoals de dichter/zanger voluit heet, wordt geboren in 1869 en overlijdt in 1945. Volgens Spiekerman en Gerritsen is hij een van de meest fascinerende figuren in de Nederlandse cultuurgeschiedenis. ‘Zijn leven en werk bieden een unieke inkijk in de maatschappelijke en culturele ontwikkelingen van zijn tijd.’

Jeugd en achtergrond

Koos Speenhoff groeit op in een bescheiden milieu. Zijn moeder is een ‘water- en vuurvrouwtje’ in Kralingen, wat betekent dat ze haar geld verdient met het verkopen van verwarmd water en kolen. Zijn vader is industrieel uit een rijkere familie. Deze ongebruikelijke combinatie van afkomst speelt een rol in Speenhoffs leven, vooral omdat zijn ouders pas drie jaar na zijn geboorte trouwen, wat destijds als schandalig wordt beschouwd.

Begin van zijn carrière

Speenhoff kiest aanvankelijk voor een leven bij de marine, waar hij populair wordt onder zijn medematrozen door zijn liedjes. Zijn eerste repertoire bestaat uit matrozenliedjes. Na zijn tijd bij de marine begint hij zijn carrière in het theater. Zijn doorbraak komt wanneer hij gevraagd wordt om op te treden in het Tivoli Theater in Rotterdam rond 1902. Dit optreden is een groot succes en markeert het begin van zijn carrière als dichter-zanger.

Koos Speenhoff en Caesarine Prinz
Collectie TheaterSentiment

Stijl en populariteit

Speenhoff staat bekend om zijn eenvoudige, directe stijl, die contrasteert met de hoogdravende poëzie van zijn tijd. Hij spreekt een breed publiek aan, van de gewone man tot de intellectueel, en wordt gezien als een van de grondleggers van het Nederlandse cabaret. Zijn teksten zijn sociaal bewogen en vaak kritisch, maar hij weet dit op een toegankelijke manier te brengen.

Tegenstrijdigheden en controverses

Ondanks zijn populariteit is Speenhoff een complexe figuur met veel tegenstrijdigheden. Hij wordt beschouwd als zowel een rebel als conservatief, wat hem uiteindelijk parten speelt. Zijn carrière kent een keerpunt wanneer hij zich meer conservatief gaat opstellen en zijn teksten begint te kuisen, wat hem niet in dank wordt afgenomen door zijn publiek. Ook wordt hij beschuldigd van antisemitisme en opportunisme.

Laatste jaren en nalatenschap

Speenhoff’s laatste jaren zijn moeilijk. Hij sterft in armoede en wordt tijdens de Tweede Wereldoorlog beschuldigd van collaboratie, hoewel hij nooit lid is geworden van de NSB. Na zijn dood wordt hij grotendeels vergeten, maar zijn werk blijft een belangrijke bron voor wie geïnteresseerd is in de Nederlandse culturele geschiedeni

Koos Speenhoff is een man van contrasten, wiens leven en werk een spiegel vormen van de maatschappelijke veranderingen in Nederland aan het begin van de 20e eeuw. Zijn liedjes en gedichten bieden niet alleen vermaak, maar ook inzicht in de tijd waarin hij leeft.

Voor meer informatie demirandos.nl